O Monte Cidade e a Ruta dos Arrieiros
O Monte Cidade é un espazo habitado ata aproximadamente 1800. Existen teorías e lendas sobre o seu uso, unha das cales suxire que puido ser un refuxio para os xudeus que fuxían de Pontevedra pola Ruta dos Arrieiros. Esta ruta, considerada a “autoestrada” da época, facilitaba a chegada do viño do Ribeiro a Pontevedra, onde se embarcaba para a súa exportación.
Outra hipótese é que O Monte Cidade foi un núcleo de pastoreo, xa que conta cun acueduto construído para transportar auga entre os lados das vivendas, o que indica unha presenza estable e non meramente de paso. Ademais, crese que puido ser un espazo de curtiduría, dada a proximidade do río Barragán, que podería ser utilizado no proceso de curtido de coiro.
Descubrimentos na Serra do Suído
A Serra do Suído, que separa Pontevedra de Ourense, revelou un gran número de petróglifos, achados en lugares como Pedra do Valdegato en Verducido e Pedra do Home en Estacas. Ademais, na zona de Costas de Alén, descubríronse máis de 30 edificacións soterradas cuxa función aínda é incerta. A tradición oral suxire que poderían ser utilizadas para enterrar persoas afectadas pola peste ou outras enfermidades contaxiosas.
Chamábase Costa de Alén por dúas razóns. Unha é que alí está o río Alén, que separa Estacas de Barcia de Mera, pero tamén se chamaba Costa de Alén debido a unha cultura, unha tradición, unha lenda, que indicaba que alí se enterraba á xente. A lenda dicía que en determinado momento, debido a unha enfermidade altamente contagiosa como a peste, as persoas eran levadas ata alí para morrer.
A lenda tamén fala dun neno que levou ao seu pai a ese lugar e deixouno alí para que rematase de morrer. O pai, antes de falecer, díxolle ao fillo: “Isto que estás facendo comigo non llo fagas a ninguén máis”. Ao día seguinte, o neno volveu e o pai estaba sano.
En 2024, unha investigación arqueolóxica en Costas de Alén revelou unha data gravada en pedra: 1715, o que confirma a actividade na zona naquela época. Atopáronse restos de fogueiras e estruturas empedradas que indican unha ocupación prolongada. Investigacións posteriores revelaron a presenza de numerosos “chozos”, refuxios utilizados por pastores. Destacan os chozos de Casariños, na parroquia de A Laxe, que se conservan ben grazas ao traballo da Comunidade de Montes.
A Ruta dos Arrieiros e a súa importancia histórica
A Ruta dos Arrieiros conectaba Ourense con Pontevedra, facilitando o comercio do viño do Ribeiro. A súa importancia económica propiciou a aparición de numerosas pousadas na parroquia de Verducido, onde chegaron a existir 14 nunha comunidade de apenas 100 casas.
Este camiño tamén está ligado á lenda de Pepa a Loba, un grupo de asaltantes que operaba no Coto dos Ladróns, un conxunto de enormes formacións graníticas en A Laxe. Cóntase que os habitantes da zona debían pagar tributos en especie para evitar ser atacados.
A ponte medieval de Ponte Anceu, con cinco arcos, foi unha das estruturas máis importantes da provincia de Pontevedra, comparable coa ponte de Sampaio e a de Ramallosa. A súa ubicación estratéxica na “autoestrada” da época explica o auxe económico da rexión e o significativo fluxo migratorio producido desde a zona.
Migración e conexións internacionais
Grazas á súa accesibilidade, a rexión tivo un notable número de emigrantes, algúns dos cales alcanzaron posicións destacadas, como o bispo de Manila, nado en Verducido, ou os bispos de Córdoba, Sevilla e Mallorca.
Un exemplo do impacto da migración é a historia dun veciño de Verducido que emigrou a México, Brasil e Filipinas. Desde alí, enviaba cartas á súa nai, quen non sabía ler e dependía dun veciño para coñecer o seu contido. Crese que o veciño ocultou información importante das cartas, o que levou ao fillo a fundar as “Escolas da Fundación” para garantir a educación das futuras xeracións.
Este conxunto de achados e relatos ilustra a riqueza histórica e cultural da rexión, destacando o seu papel no comercio, a migración e a preservación do patrimonio.